در روزگار كرونا افغانستان را دريابيم
نویسنده:دکتر سيد رسول موسوي
قبل از آنكه رشته كلام را به دست گيرم و درباره آن چه قصد كرده‌ام مطلبي بنويسم لازم است از دو اقدام ارزشمند جناب آقاي روحان ي رييس محترم جمهور در روزهاي اخير قدرداني نمايم اول ارتباط ويدئوكنفرانسي عيدانه ايشان با «محمد يسني» شاعر افغانستاني در بيمارستان شهيد صدوقي يزد است كه به جهت ابتلا به بيماري كرونا بستري شده بودند و خوشبختانه بهبودي يافتند و دوم موافقت ايشان با معالجه رايگان اتباع و مهاجرين خارجي كه در ايران به بيماري كرونا دچارشده‌اند و از آنجا كه در حال حاضرنزديك به سه ميليون افغانستاني به اشكال مختلف در كشورما حضور دارند مسلم است افغانستاني‌هاي حاضردر ايران بيشترين گروه ذي‌نفع را تشكيل خواهد داد.
در حال حاضر افغانستان در شرايط امنيتي، سياسي، اقتصادي و بهداشتي سختي قرار دارد. به جهت امنيتي هنوز جنگ داخلي سختي بين طالبان و نيروهاي امنيتي و نظامي افغانستان جريان دارد. هرچند توافقنامه‌اي بين طالبان و امريكا به امضاء رسيده است كه به نوعي در مقابل خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان طالبان پذيرفته‌اند خشونت را كاهش دهند و براي برقراري آتش‌بس و صلح وارد گفت‌وگوهاي بين‌الافغاني شوند ولي واقعيت آن است كه هنوز تا تحقق شروط كامل توافقنامه و اجرايي شدن آن فاصله زماني زيادي باقي است و از طرف ديگر نبايد فراموش كرد كه فقط طالبان تنها مساله امنيتي افغانستان نيست و داعش و حسب برخي اطلاعات تا بيست گروه تروريستي ديگر در افغاستان حضور دارند كه براي اين كشور تهديد امنيتي محسوب مي‌شوند. در بعد سياسي افغانستان با نوعي پيچيدگي شرايط سياسي روبروست و هنوز اوضاع و شرايط سياسي دوران انتخابات و پسا انتخابات افغانستان پايان نيافته است. علي‌رغم برخي اخبار خوبي كه از گفت‌وگوهاي بين آقايان اشرف غني و دكترعبدالله دو رقيب اصلي دوران انتخابات و احتمال حل اختلافات بين آن دو مي‌رسد و گفته مي‌شود كه احتمالا اين دو رهبر سياسي افغانستان به نوعي مصالحه براي تشكيل دولت و تقسيم وظايف براي پيشبرد گفت‌وگوهاي بين‌الافغاني مي‌رسند معهذا هنوز به لحاظ سياسي شرايط افغانستان با ثبات نيست.
شرايط اقتصادي افغانستان با مشكلات زيادي روبروست. سه‌چهارم بودجه دولت افغانستان و تقريبا تمام هزينه‌هاي نظامي و امنيتي افغانستان از محل كمك‌هاي خارجي تامين مي‌گردد به گونه‌اي كه اگر كمك‌هاي خارجي قطع شود اين كشور در مدت زمان بسيار كوتاهي با بحران شديد اقتصادي روبرو خواهد شد. فراموش نكنيم كه اكنون امريكا بيشترين حامي اقتصادي افغانستان است و اگر تهديدي كه اخيرا پمپئو وزير خارجه امريكا در خصوص قطع فوري يك ميليارد دلار از كمك‌هايش به افغانستان و كاهش يك ميليارد ديگر در سال آينده را مطرح كرد عملي شود به‌طور قطع اقتصاد افغانستان با بحران جدي روبرو خواهد شد. در اينجا لازم مي‌دانم تاكيد كنم كه حتي اگر دولت اشرف غني شروط امريكا را براي قطع نشدن كمك‌هاي مالي امريكا بپذيرد با توجه به گسترش وسيع كورونا در امريكا و ضربه سهمگيني كه اقتصاد امريكا از اين بيماري خواهد خورد به‌طور قطع در ميزان كمك‌هاي امريكا به افغاستان تاثير تعيين‌كننده خواهد گذاشت و شايد تهديد اخير امريكا در خصوص كاهش كمك‌هايش به افغانستان به بهانه مسائل سياسي، نوعي فرار به جلو باشد زيرا كه امريكا مي‌داند در آينده‌اي نزديك بايد به اقتصاد داخلي خود بپردازد و هزينه‌هاي خارجي را صرف مديريت بحران اقتصادي ناشي از كرونا نمايد.
درخصوص شرايط بهداشتي و سلامتي افغانستان بايد بگويم كه متاسفانه نه آمار صحيحي وجود دارد و نه امكان تهيه آن، اما به نظر مي‌رسد با توجه به شيوع اين بيماري، شرايط به سمت وخامت پيش مي‌رود. با چنين شرايط امنيتي، سياسي، اقتصادي و بهداشتي كه افغانستان دارد جمهوري اسلامي ايران با تمام گرفتاري‌هاي كه خود ناشي از تحريم‌هاي ظالمانه امريكا روبروست اگر به فكر همسايه خود افغانستان نباشد به‌طور قطع بحران اقتصادي انساني در پيش افغانستان به سوي ايران سرازير خواهد شد و هيچ گريزي از آن نيست. جمهوري اسلامي ايران اگر به فكر امنيت ملي خود است بايد به فكر امنيت ملي افغانستان نيز باشد. مساله افغانستان براي ما يك موضوع بشردوستانه صرف نيست بلكه مساله‌اي است كه با امنيت ملي كشورمان گره خورده است. جمهوري اسلامي ايران بايد در حل مسائل امنيتي، سياسي، اقتصادي و بهداشتي افغانستان مشاركت كند و گريزي از آن ندارد. مرز ۹۰۰ كيلومتري ايران با افغانستان مرزي است كه روي نقشه‌ها بايد آن را ديد نه روي زمين. تجربه چهل سال گذشته نشان مي‌دهد كه هر وقت بحراني در افغامستان بوده هيچ چيز مانع از آن نشده است كه واقعيتهاي روي زمين خود را بر روي نقشه‌هاي قراردادي تحميل نكند و مرزهاي ما با گام‌هاي مردماني كه هيچ چاره‌اي جز آمدن به سوي ما ندارند در نورديده است.
بحران بهداشتي درپيش افغانستان به مراتب خطرناك‌تر از بحران‌هاي امنيتي، سياسي و اقتصادي خواهد بود و به‌طور قطع آن بحران‌ها را تشديد خواهد كرد و حتما اين بحران‌ها به سوي مرزهاي همسايگان از جمله مرزهاي ايران گسترش خواهد يافت. تصور نشود جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند با بستن صرف مرزهايش قادر باشد كرونا را در ايران شكست دهد. تلاطم امواج رفت و بازگشت كورونا منطقه‌اي است و جمهوري اسلامي ايران بايد كرونا را در منطقه شكست دهد و در اين راستا همكاري‌هاي منطقه‌اي خصوصا با افغانستان و پاكستان ضروري است.
مطلب خود را با ويدئوكنفرانس رييس‌جمهور با محمد يسني شاعر افغانستاني آغاز كردم و با سخن او هم پايان مي‌بروم. يسني در سخنان ويدئويي خود با رييس‌جمهور در بيمارستان ضمن تشكر از كادر پزشكي بيمارستان شهيد صدوقي يزد مي‌گويد: «اين روزها و مشكلات مي‌گذرد. تاريخ ايران افتخارات زيادي به جامعه جهاني بخشيده، دشواري‌هايي هم داشته، اين دشواري‌ها هم مي‌گذرد».
آري اين دشواري‌ها مي‌گذرد ولي بايد بدانيم همان‌گونه كه به فكر مداواي يسني در بيمارستان شهيد صدوقي يزد بوديم بايد به فكر هموطنان يسني در سراسر افغانستان باشيم، چون چاره‌اي نداريم.
دکتر سید رسول موسوی، دستیار وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در امور آسیای غربی می‌باشند. همچنین ایشان بعنوان مدیرکل روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ رئیس مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز در وزارت امور خارجه و سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشورهای تاجیکستان و فنلند ایفای وظیفه نموده‌اند.
پژوهشگران، متخصصین و دانشگاهیانی که علاقمند به نشر مقالات علمی خود در مورد مسائل استراتژیک افغانستان، منطقه و جهان در این صفحه می‌باشند، می‌توانند از طریق این ایمیل با ما در تماس شوند: opinions@aiss.af
این مقاله بازتاب دهندۀ دیدگاه‌های رسمی انستیتوت نمی‌باشد.