نویسنده: دکتر خوشحال نبی‌زاده

به هر اندازه‌ای که اقدامات پیش‌گیرانۀ غیر دارویی در مقابله با یک بیماری در سطح بهتری قرار داشته باشد، به همان اندازه تقاضا برای مراقبت‌های صحی و عواقب ناگوار بیماری در سطح پایین‌تری می‌باشد و در نتیجه بار اقتصادی بر نظام صحی را کاهش می‌دهد.

گروه مقابله با کوید – ۱۹ کالج امپریال در لندن  تأثیرات اقدامات غیر دارویی در مقابله با ویروس کرونا و نقش این اقدامات در کاهش مرگ ‌و میر و تقاضا برای مراقبت‌های صحی را مورد مطالعه قرار داده ‌است. در این مطالعه از مدل‌سازی همه‌گیر شناسی‌‌ یا اپیدمیولوژیکال که اساس پالیسی‌سازی مقابله با کوید-۱۹در انگلستان و تعدادی کشورهای دیگر را می‌سازد استفاده شده‌است. این مطالعه در حیطۀ دو سناریوی احتمالی ۱) کاهش/تخفیف اثرات و ۲) سرکوب ویروس کرونا نقش اقدامات غیر دارویی در مقابله با کوید – ۱۹ را تحلیل کرده‌‌است.

در سناریوی اول یا کاهش/تخفیف اثرات ویروس بیشتر روی کاهش سرعت انتقال و یا کند ساختن چرخۀ انتقال ویروس و حفاظت افراد با خطر بلند ابتلا تأکید صورت گرفته‌است که اعمال این‌ معیارها خود تقاضا برای مراقبت‌های صحی را کاهش می‌دهند. این روش بر فرضیه‌ای استوار است که افراد با خطر بلند ابتلا و افراد نیازمند مراقبت‌های جدی مورد تداوی قرار گیرند و بدین‌گونه در میان سایر مردم معافیت کتلوی به‌جود می‌آید.

در سناریوی دوم یا سرکوب ویروس، همه تلاش‌ها روی به حد اقل رساندن یا توقف کامل چرخه انتقال ویروس و کنترول همه‌گیری آن متمرکز است. در این سناریو فرض بر این است که قدرت انتقال ویروس از فرد مبتلا به فرد دیگر به پایین‌تر از یک و حتا به صفر برسد. بزرگ‌ترین چالش این روش چگونگی پایداری آن است.

بر بنیاد تحلیل یافته‌های این مطالعه با به‌کاری گیری روش‌های غیر دارویی مقابله با کوید–۱۹، میزان مرگ ‌و میر تا نصف و میزان تقاضا برای خدمات صحی تا ۲/۳ برابر کاهش یافته می‌تواند.

با درنظرداشت تجربۀ کشورهای چین، انگلستان و امریکا، در جریان این تحلیل فرض بر این بوده‌است که حد اوسط قدرت انتقال ویروس ۲.۴ و موارد عدم تشخیص ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌باشند. میزان کُشندگی ویروس ۰.۹ درصد و میزان بستری شدن مبتلایان ۴.۴درصد در نظر گرفته شده‌است. ۳۰ درصد از کسانی‌که بستری می‌شوند به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند که از آن جمله ۵۰ درصد شان جان‌های خود را از دست خواهند داد. تعداد از افرادی که نیاز به مراقبت‌های ویژه ندارند نیز جان‌های خود را از دست می‌دهند. حد اقل دوران بستری شدن افراد ۱۰.۴ روز در نظر گرفته شده‌است. یک‌سوم انتقال ویروس در سطح خانواده، یک‌سوم انتقال‌ در مکاتب و دانشگاه‌ها و متباقی یک‌سوم در جامعه واقع می‌شوند.

در این مطالعه تأثیرات پنج اقدام غیر دارویی که می‌توانند به تنهایی و یا به صورت همزمان به‌کار گرفته شوند، مورد تحلیل قرار گرفته‌است. دو مورد از اقدامات، (جدا سازی موارد ابتلا و قرنطینه خانگی) یک روز پس از بروز علایم عملی می‌شوند. بقیه اقدامات (رعایت فاصله اجتماعی برای کسانی که بالای هفتاد سال سن دارند، رعایت فاصله اجتماعی برای همه جمعیت، جلوگیری از تجمعات وسیع و تعطیلی مکاتب و دانشگاه‌ها) تصمیم‌هایی هستند که در سطح دولت اتخاذ خواهند شد. استراتیژی‌های کاهش اثرات آزمایش گردیده‌اند. فرض بر این بوده که در سناریوی کاهش/تخفیف اثرات ویروس اقدامات لازم به مدت سه ماه روی دست گرفته خواهند شد (رعایت فاصله اجتماعی برای افراد بالاتر از ۷۰ سال یک ماه طولانی‌تر باید باشد) و استراتیژی‌های مربوط به سرکوب ویروس به مدت ۵ ماه یا بیشتر رعایت شوند.

تحلیل‌های این مطالعه بر چهار سناریو استوار است:‌

در سناریوی اول و در صورتی‌که هیچ‌گونه اقدامی برای مقابله با کوید-۱۹ صورت نگیرد، حد اکثر مرگ‌ومیر سه ماه بعد اتفاق خواهد افتاد. با در نظر داشت قدرت انتقال ۲.۴ ویروس، این پیش‌بینی اذعان می‌دارد که ۸۰ درصد نفوس انگلستان و ایالات متحده در طی این سه ماه مبتلا خواهند شد. تعداد مرگ‌ومیر در انگلستان ۵۱۰۰۰۰ نفر و در ایالات متحده ۲.۲ ملیون نفر خواهد بود. تقاضا برای مراقبت‌های ویژه در هر دو کشور تا ۳۰ برابر افزایش خواهد یافت.

در سناریوی دوم و با تطبیق استراتیژی کاهش/تخفیف اثرات همه‌گیری ویروس در انگلستان ما شاهد کاهش چشم‌گیری در میزان ابتلا و تقاضا برای خدمات صحی خواهیم بود. میزان اشغال بستر بخش مراقبت‌های ویژه در صورت عدم مداخله ۲۸۰ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر نفوس پیش‌بینی شده در حالیکه در صورت تنها بستن مکاتب و دانشگاه‌ها این میزان به ۲۴۰ تن کاهش می‌یابد. در صورت تنها تجرید واقعات ابتلای مشکوک میزان اشغال بسترهای بخش مراقبت‌های ویژه به ۱۷۰ تن و با اعمال همزمان تجرید واقعات و قرنطین خانگی این میزان به ۱۵۰ تن کاهش خواهد یافت. اما اگر سه مورد جداسازی واقعات مشکوک، قرنطین خانگی و رعایت فاصله اجتماعی به‌صورت همزمان اعمال گردند، میزان بستری شدن در واحد مراقبت‌های ویژه به حدود ۹۰ تن در هر ۱۰۰۰۰۰ کاهش خواهد یافت. اعمال استراتیژی کاهش/تخفیف اثرات ویروس میزان مرگ‌ومیر را نیز به گونۀ قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد، طوری‌که اگر میزان بستری شدن در واحد مراقبت‌های ویژه در حدود ۱۰۰ تن در هر ۱۰۰۰۰۰ تن باشد، بستن مکاتب و دانشگاه‌ها ۳درصد، تجرید واقعات مشکوک ۲۱درصد، تجرید واقعات مشکوک یک‌جا با قرنطین خانگی ۳۴درصد و تجرید واقعات مشکوک یک‌جا با قرنطین خانگی و رعایت فاصله اجتماعتی ۴۹درصد مرگ‌ومیر را کاهش خواهند داد.

در سناریوی سوم و با اعمال استراتیژی سرکوب یا تلاش برای قطع مکمل چرخۀ انتقال ویروس ترکیبی از اقدامات غیر دارویی شامل تجرید واقعات مشکوک، رعایت فاصله اجتماعی در سطح کل جامعه همراه با یکی از دو مورد قرنطین خانگی و یا تعطیل مکاتب و دانشگاه‌ها به مدت ۵ ماه نیاز است. در صورتی‌که این چهار اقدام به‌طور همزمان اجرا شوند و همراه با تعطیلی کوتاه‌مدت دفاتر باشند، بیشترین اثر را روی کاهش انتقال ویروس داشته و تقاضا برای مراقبت‌های ویژه را به حد اقل و در محدودۀ ظرفیت شفاخانه‌ها می‌رساند. چالش این سناریو این است که در صورت عدم معرفی واکسن، بعد از قطع اقدامات، چون معافیت میان مردم ایجاد شده نمی‌تواند، بازگشت همه‌گیری بزرگ‌تر خواهد شد.

سناریوی آخر، سناریوی انعطاف نامیده شده‌است. در این سناریو، خطر انتشار ویروس در جامعه از روی تعداد مریضان نیازمند به مراقبت‌های ویژه تعیین و ارزیابی می‌شوند. در صورتی‌که تعداد مریضان از حد معین زیاد گردید، اعمال اقدامات پیش‌گیرانۀ غیر دارویی به تناسب تأثیر آن روی دست گرفته شده و بعد از اینکه تعداد بیماران دوباره به میزان پایین‌تر از حد معین رسید، معیارها برداشته می‌شوند.

کشورهای مختلف، اقدامات پیش‌گیرانۀ متفاوت را اعمال می‌کنند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میزان مؤفقیت هر روش، بستگی به امکان‌پذیری روش مذکور در جوامع مختلف دارد. حکم قطعی بر اینکه کدام روش مؤثرترین روش است، کار دشواری خواهد بود.

در کل، نتایج این تحلیل نشان می‌دهد رعایت فاصله اجتماعی در سطح جامعه بیشترین تاثیر را بر کاهش ابتلا خواهد داشت. این روش در ترکیب با سایر روش‌ها – به‌خصوص در خانه ماندن افراد مبتلا و تعطیلی مکاتب و دانشگاه‌ها – امکان توقف یا سرکوب انتقال ویروس را فراهم کرده می‌تواند. پس حداقل کاری که می‌توان برای کاهش موثر انتقال ویروس انجام داد، رعایت فاصله اجتماعی در سطح جامعه همراه با تعطیلی مکاتب و دانشگاه‌ها و در خانه ماندن افراد مبتلا خواهد بود.

برای جلوگیری از شروع مجدد انتقال و همه‌گیری مجدد ویروس، نیاز است الی زمان معرفی واکسن که احتمالاْ حدود ۱۸ ماه را در بر خواهد گرفت، اعمال این روش‌ها همچنان ادامه یابند.

تحلیل‌های صورت گرفته در این مطالعه پیشنهاد می‌کند با وجود دشوار بودن و داشتن عواقب ناگوار اقتصادی و اجتماعی، آنچه تا حال واضح گردیده، بهترین روش، اعمال سناریوی سرکوب است و بنابرین کشورهایی که هنوز همچو اقدامی را عملی نکرده‌اند، بدون معطل آن را روی دست گیرند. این مطالعه همچناند پیشنهاد می‌کند که باید منتظر انکشافات جدید در زمینه بود و در صورت معرفی روش‌های مؤثر تازه، از آن‌ها پیروی کرد.

دکتر خوشحال نبی‌زاده، کارشناس صحت‌عامه و رئیس موسسه اقدام برای توسعه است.

پژوهشگران، متخصصین و دانشگاهیانی که علاقمند به نشر مقالات علمی خود در مورد مسائل استراتژیک افغانستان، منطقه و جهان در این صفحه می‌باشند، می‌توانند از طریق این ایمیل با ما در تماس شوند: opinions@aiss.af 

این مقاله بازتاب دهندۀ دیدگاه‌های رسمی انستیتوت نمی‌باشد.