ماموریت هیات معاونت سازمان ملل متحد (یوناما)، برای بیش از دو دهه حساس و بحث برانگیز بوده است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت و سقوط نظام جمهوریت در ۱ حوت ۲۰۲۱، نقش یوناما اکنون بیشتر از هر زمان دیگری  مورد بحث بوده است. در حال حاضر یوناما به عنوان پل ارتباطی میان مردم افغانستان و جامعه بین‌المللی پنداشته می‌شود. اما سوال اینجا است که یوناما  تا چی حد به اجرای این ماموریت موفق  است.

برای بررسی نقش یوناما ، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، گفتگوی مجازی را روز دوشنبه، ۱ حوت برگزارنمود. هدف از برگزاری این گفتگو بررسی نقش یونوما در افغانستان در روند دستیابی به صلح از یک «کارگزار قدرت به یک بازیگر اصول محور» بوده است.

در این برنامه محمود صیقل، نماینده سابق افغانستان در سازمان ملل، ناهید فرید، نماینده سابق پارلمان افغانستان، آنی پفورژایمر،معاون سابق ماموریت پیشین ایالات متحده در کابل و شعیب رحیم، مشاور ارشد وزارت دولت درامور صلح در دولت پیشین افغانستان، از اشتراک کنندگان این نشست بودند. این نشست توسط لین اودانل، روزنامه‌نگار/نویسنده مدیریت می‌شد.

سخنرانان درباره نقش تاریخی یوناما، نگرانی‌ها در مورد تمدید مأموریت یوناما و خلاه اعتمادی که مردم افغانستان اکنون نسبت به سیاست و دیپلماسی یوناما دارند، بحث کردند.

آقای صیقل با اشاره به فاکتورهای که مأموریت یوناما را شکل می دهد اشاره نمود و تصریح کرد که ماهیت مناقشه درافغانستان بامنافع ملی، منطقه ای و جهانی در طول ۴۵ سال، کارکرد، توانایی سیاسی شورای امنیت سازمان ملل متحد را درافغانستان محدود کرده است. او به طور خاص به ارتباط سیاسی بین پنج عضو دایم سازمان ملل متحد اشاره نمود. آقای صیقل همچنین نگرانی خود را در مورد عدم اعتماد مردم افغانستان به سیاست دیپلماسی مأموریت یوناما مطرح کرد و گفت «اکنون  ثابت شده است که دیپلماسی نه تنها راه حل نبوده بوده،بلکه گاه‌گاهی دیواری برای دسترسی به صلح و امنیت ایجاد کرده است. بنابراین، تا زمانی اعتماد از دست رفته به سیاست دیپلماسی دوباره به دست نیاید به مأموریت یوناما بدون توجه به محتوای آن، با شک و تردید نگاه می‌شود». آقای صیقل افزود که یوناما نقش اساسی در هماهنگی و تسهیل کمک های بشردوستانه ایفا کرده است، اما در تعامل وتسهیل گفتگوها با ذی‌نفعان غیرطالبانی، غیبت یوناما در نشست های مختلف قابل توجه بوده است، به عنوان مثال کنفرانس وین در سپتامبر سال گذشته وگفتگوی امنیتی هرات در نوامبر سال گذشته در تاجیکستان. آقای صیقل همچنین از عدم تعامل یوناما با مخالفان واقعی طالبان انتقاد کرد و افزود که نقش یوناما بیشتر واکنشی بوده است تا پیشگیرانه "سازمان ملل برای واکنش به وجود نیامده است، بلکه قراربود از وقوع بحران جلوگیری کند." با توجه به این مشکلات، آقای صیقل تأکید کرد که سازمان ملل باید برای ایفای نقش بیشتر خود در ارائه مقررات پیشگیرانه در مأموریت یوناما آماده شود.

با این حال، با توجه به ابهامات در درون شورای امنیت، آنی پفورزایمر گفت که در پهلوی باز کردن بحث در مورد اصلاح مأموریت یوناما ،لازم است این ماموریت برای یک سال دیگر تمدید شود و به جای از دست دادن احتمالی این ماموریت ، تمرکز باید بر اجرای آن باشد. آنی فورزایمر گفت که یوناما باید در راستای تسهیل گفت‌وگوها درسطح ملی و بین‌المللی که به ایجاد یک دولت فراگیر و حامی حقوق‌بشر منجر شود، اقدام کند. او گفت:«باید شاهد اقدامات بیشتر رهبری سازمان ملل متحد، مانند ایجاد فضا برای گفت‌وگو بین طالبان و مخالفانشان باشیم. درزمینه توزیع کمک‌های بشردوستانه، باید اطمینان حاصل شود که این کمک‌ها در دسترس نیازمندانقرار گیرد». آنی از یوناما خواست تا تعامل خود با مقامات طالبان را کاهش دهد و تنها این تعامل باید درسطوح فنی وکاری لازم برای توزیع کمکهای بشردوستانه صورت گیرد و به نشست های تشریفاتی که بین یوناما و طالبان برگزار می شود پایان داده شود.

در همین حال ناهید فرید با اشاره به وضعیت آپارتاید جنسیتی در کشور ، گفت مأموریت جدید یوناما باید برترسیم اولویت های سازمان ملل که تسهیل گفتگوی فراگیر و گزارش از وضعیت حقوق بشر است متمرکز بماند. خانم فرید تاکید کرد که یوناما به حمایت قوی از سوی نیویورک برای تسهیل ایجاد یک دولت فراگیر و مشارکتی براساس همزیستی و تمدن مردم افغانستان، نیازدارد.

برخلاف نظریات دیگران مبنی برضرورت تمجید ماموریت یوناما، شعیب رحیم گفت که یونوما در اجرای ماموریت خود درافغانستان ناکام بوده‌است. آقای رحیم در اشاره به وظایف یوناما و نقش آن در تعامل با همه ذی نفعان، گفت که از زمان بازگشت طالبان، یوناما با بازیگران داخلی یا بازیگران غیرطالبان در داخل یا خارج از کشور تعامل نداشته است. آقای رحیم اظهار داشت که یوناما در گروگان طالبان است و به نظر می رسد سطح ترس از درگیری ماموریت با طالبان یک محرک باشد. او به موجودیت آژانس‌های دیگر سازمان ملل از جمله  (UNDP,UNOCA) درارائه کمک‌های بشردوستانه اشاره نمود و گفت که شورای امنیت باید مأموریت یوناما را تمدید نکند زیرا ادامه آن نه تنها به شهروندان افغانستان بلکه به منافع جامعه جهانی آسیب می رساند.

در پایان این گفتگو، حضار نیز نگرانی ها و دیدگاه های خود را در رابطه با پاسخگویی یوناما در قبال مردم افغانستان در قالب پرسش باسخنرانان مطرح کردند.