به روز یکشنبه، ۶ عقرب ۱۴۰۳، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان میزبان اسپیسی زیر عنوان نقد و بررسی کتاب «از مُصحف خِرد» نوشته محمد محق بود. در این اسپیس دکتر میرویس بلخی، استاد دانشگاه و استاد سید حسین اشراق، پژوهشگر حوزه فلسفه و جامعه شناسی به بررسی کتاب و مباحثی در راستای روشنگری دینی پرداختند. این کتاب از سوی بنگاه کتاب کابل چاپ و منتشر شده است.

دکتر میرویس بلخی، استاد دانشگاه، در صحبت‌های خود بر ضرورت مطالعه دین با یک نگاه عقلانی و خردگرایانه تأکید کرد. دکتر بلخی معتقد است که در جهان فارسی سنی، به ویژه در افغانستان، نیاز مبرمی به ادبیات دینی با رویکرد خردگرایانه احساس می‌شود. به گفته دکتر بلخی، در حوزه مباحث دینی در جهان عرب، ادبیات غنی‌تری وجود دارد، اما در جهان فارسی سنی اینگونه نیست.

دکتر بلخی با طرح این پرسش که «بزرگ‌ترین مریضی توسعه‌نیافتگی دینی ما چیست؟» پاسخ می‌دهند: «فروپاشی منظومه اعتقادات الهیاتی ماست.» دکتر بلخی به این باور است که در شرایط کنونی که رویکرد التقاتی در گفتگوهای دینی اهمیت یافته است، نویسندگان باید با ظرافت بیشتری به طرح مسائل دینی بپردازند و تزهای خود را بر اساس شواهد عقلانی و نقلی مستند کنند.

دکتر بلخی ضمن قدردانی از تلاش نویسنده کتاب، به برخی کاستی‌های آن نیز اشاره کردند. از جمله این کاستی‌ها می‌توان به سرعت در نگارش و پراکندگی موضوعات و جا دادن برخی از مقالات نامربوط اشاره کرد. 

استاد سید حسین اشراق، پژوهشگر حوزه فلسفه و جامعه‌شناسی، نیز به نقد فضای گفتمانی کتاب پرداخت. وی معتقد است که کتاب می‌توانست ساختار پژوهشی منسجم‌تری داشته باشد و هر مقاله‌ای برای خود مقدمه، واژگان کلیدی و منابع مشخصی را ارائه دهد. همچنان، اشراق بر لزوم توضیح روش پژوهش توسط نویسنده تأکید کرد.

محمد محق، نویسنده کتاب، در پاسخ به نقدهای مطرح شده، به برخی بخش‌های کتاب اشاره کرد و به پرسش‌های حاضرین پاسخ داد.

نقد و بررسی کتاب «از مُصحف خِرد» نشان داد که ضرورت بازاندیشی در مفاهیم دینی، همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشمندان و پژوهشگران افغانستان است. اگرچه کتاب تلاش قابل تقدیری در این زمینه انجام داده است، اما همچنان نیازمند بهبود و تکمیلی کاستی‌های آن است.